Alles over Marillion

In de 45 jaar dat de band inmiddels bestaat, wil Marillion maar niet cool worden. Het weerhoudt de Britse groep er niet van om uit te groeien tot een van de boegbeelden van de progressieve rock. Vooral in Nederland. Dankzij de grenzeloze loyaliteit van de fans – de ‘freaks’.

Als toetsenist Mark Kelly op een feestje Noel Gallagher van Oasis tegen het lijf loopt, stelt hij zich keurig voor. ‘Ik zit ook in een band, alleen is het de minst coole band ter wereld, Marillion.’ De Oasis-gitarist vertrekt geen spier en reageert zonder een spoor van ironie: ‘Inderdaad, je hebt gelijk.’

De anekdote zegt veel over de situatie waar Marillion zich al decennia in bevindt. De Britse band wordt op handen gedragen door een internationale schare van loyale fans, maar de radiozenders zullen de singles nooit op de playlist zetten. Net zoals veel toonaangevende muziekbladen de vingers liever niet branden aan de progressieve rockband.

Tekst gaat verder onder playlist

Het heeft alles te maken met het vroege geluid van Marillion en de tijdgeest waarin de band opkomt. Het vijftal staat in elk opzicht haaks op alles en iedereen, zeker in de beginjaren. Een vroege versie van de band, die zich dan nog Silmarillion noemt, ontstaat in 1979. Het is een tijd waarin de punk en disco nog naklinken, de new wave opkomt en niemand zich meer lijkt te bekommeren om de progressieve en symfonische rock van het bijna voorbije decennium. En laat dat nu net de muziek zijn die gemaakt wordt door een band die zich ook nog eens vernoemt naar een boek van fantasyschrijver J.R.R. Tolkien. Zanger Fish – echte naam Derek William Dick – is een rijzige Schot die zijn gelaat voor de optredens beschildert. De rest van de band oogt als medewerkers van een computershop. De belangrijkste invloeden zijn Pink Floyd, Genesis en Camel. Inderdaad, minder cool kan nauwelijks.

Kayleigh

Toch loopt Marillion, zoals de bandnaam al vroeg ingekort wordt, tegen een deal met muziekgigant EMI aan. Kort achter elkaar verschijnen daar drie albums: Script For A Jester’s Tear (1983), Fugazi (1984) en Misplaced Childhood (1985). De band geeft daarop een frisse draai aan de oude traditie van de progressieve rock. Het spel is uitstekend, de songs steken knap in elkaar en Fish is een man met een unieke zeggingskracht – als zanger en als tekstschrijver. Er blijkt bovendien toch een aanzienlijk publiek te zijn voor de uit de tijd losgewoelde muziek van Marillion. Misplaced Childhood levert met Kayleigh en Lavender zowaar twee Britse top 10-hits op. Tegen de stroom in is Marillion heel even een top band.

Tekst gaat verder onder video

Het succesverhaal lijkt met Clutching At Straws (1987) een vertrouwd klinkend vervolg te krijgen, maar zanger Fish verbijstert de trouwe achterban daarna met de mededeling dat hij de band verlaat om solo te gaan. Veel later wordt pas bekend dat het vele toeren hem heeft uitgeput en dat er zakelijke issues spelen tussen hem en de band. Heeft Marillion bestaansrecht zonder die karakteristieke beer van een frontman? Het is een vraag die eind 1988 heel wat Marillion-fans slapeloze nachten bezorgt.

Schone lei

Begin 1989 stelt de groep Steve Hogarth als zijn opvolger voor. Het is een verrassende keuze. De zanger is afkomstig uit de new wave en bekent in interviews geen Marillion-plaat in zijn kast te hebben staan. Hij oogt en klinkt ook hele anders dan Fish. Het is daarmee ook een verstandige keuze. Vergelijkingen met zijn voorganger zijn zinloos. De zanger maakte het voor Marillion bovendien mogelijk om met een schone lei te beginnen. Seasons End, de eerste studioplaat met de nieuwkomer, is nog wel een typische overgangsplaat. De demo’s worden nog met Fish gemaakt.

Op de albums die volgen maakt de band gretig gebruik van de mogelijkheden die de stem van Steve Hogarth biedt. Marillion weekt zich steeds meer los van de typische jaren 70 sound en omarmt een breder geluid, dat ook nog eens per album sterk varieert. Heavy rock, post new wave, elektronische muziek en ambient. Het Marillion van de jaren 90 en later heeft veel meer te maken met Muse, Coldplay, Talk Talk en – vooral! – Radiohead dan met oudjes als Pink Floyd of Genesis.

Stigma

Toch blijft het stigma van stoffige progband Marillion achtervolgen. Dat blijkt maar weer eens als een Brits muziekblad niet onder een positieve recensie van een album uitkomt, maar nog altijd weigert om een verslaggever af te vaardigen voor een interview. Zoals ook de singles die trouw worden uitgebracht consequent door de grote radiozenders genegeerd worden. Het maken van videoclips blijkt al heel vroeg helemaal geen zin meer te hebben. De band merkt dat EMI en de platenlabels waar het later terechtkomt ook weinig geloof in het verhaal Marillion meer hebben. Het noopt het vijftal tot enkele drastische keuzes.

Tekst gaat verder onder video

Vanaf de tweede helft van de jaren 90 neemt Marillion in zakelijk opzicht steeds meer het heft in eigen hand. Tournees worden zelf opgezet, de band richt een eigen platenmaatschappij op en de toch al hechte relatie met de fans – liefkozend ‘freaks’ genoemd – wordt verder verstevigd. Als het oude label geen steun wil geven voor de Amerikaanse tournee ter promotie van This Strange Engine (1997) organiseert Marillion een crowdfunding actie onder de fans die in no-time de benodigde 60.000 dollar oplevert. In de jaren die volgen zal de band op dezelfde manier tournees en zelfs complete albums financieren. Marillion kan daarbij ook altijd rekenen op de trouwe Nederlandse fans. Vanwege een fanclub die al in de jaren 80 heel actief is, ontstaat er zelfs een bijzondere relatie tussen de band en ons land.

F*ck Everyone And Run

Zo kan het zijn dat de band die 45 jaar geleden onder een ongunstig gesternte ter wereld komt nog altijd bestaat. De tegenwind blijft wel altijd guur. In de ogen van muzieksamenstellers, journalisten en zelfverklaarde fijnproevers wil Marillion maar niet cool worden. Zo blijven hele generaties doof voor de spectaculaire transformatie die de band ondergaat na het arriveren van Steve Hogarth. Veel albums die de band met hem maakt, staan vol avontuurlijke muziek en diepgravende teksten. Prachtige platen die eindeloos veel te bieden hebben, zoals F.E.A.R. uit 2016, een titel die blijkt te staan voor F*ck Everyone And Run. Marillion is daarnaast  dus een van de eerste bands die internet en social media gebruiken om een optimaal contact met de fans te onderhouden. Terwijl inmiddels talloze muzikanten, fotografen, schrijvers en andere kunstenaars crowdfunding aanwenden om hun projecten te financieren, is Marillion een van de eerste bands die deze optie ontdekt en verder ontwikkelt. Geen stoffige progband dus, maar vindingrijke pioniers.